تست سمیت سلولی چیست؟
آزمون سمیت سلولی (Cytotoxicity Test) یک آزمون آزمایشگاهی in vitro است که برای ارزیابی اثرات سمی مواد بر سلول‌های زنده انجام می‌شود. این تست طبق استاندارد ISO 10993-5 انجام می‌شود و به‌طور گسترده برای تعیین میزان آسیب‌رسانی یک ماده به سلول‌ها، مهار رشد آن‌ها، جلوگیری از تشکیل کلونی یا ایجاد سایر اثرات زیستی منفی به کار می‌رود.
جهت دریافت خدمات و مشاوره رایگان با نیکوفامد تماس بگیرید.
روش‌های رایج تست سمیت سلولی
تست سمیت سلولی شامل مجموعه‌ای از روش‌های آزمایشگاهی است که برای بررسی تأثیر مواد شیمیایی، داروها یا سایر ترکیبات بر سلول‌ها استفاده می‌شود. این روش‌ها به دانشمندان کمک می‌کنند تا سمیت احتمالی سلولی یک ماده را شناسایی کنند. در ادامه، برخی از روش‌های رایج این آزمون آورده شده است:
1. آزمون MTT
یکی از معتبرترین و پرکاربردترین روش‌ها برای سنجش زنده‌مانی و فعالیت متابولیکی سلول‌ها است. سلول‌های زنده رنگ MTT را به کریستال‌های بنفش رنگ فورمازان تبدیل می‌کنند.
مراحل:
- رشد سلول‌ها در محیط کشت مناسب
- افزودن ماده آزمون به سلول‌ها
- پس از انکوباسیون، افزودن معرف MTT
- تبدیل MTT به فورمازان توسط سلول‌های زنده
- اندازه‌گیری جذب نوری برای تخمین تعداد سلول‌های زنده
2. آزمون LDH
بر پایه اندازه‌گیری آنزیم لاکتات دهیدروژناز (LDH) آزادشده از سلول‌های آسیب‌دیده یا لیز شده انجام می‌شود.
مراحل:
- تماس سلول‌های کشت‌شده با ماده آزمون
- اندازه‌گیری LDH در محیط کشت با افزودن سوبسترا
- سنجش تغییر رنگ با اسپکتروفوتومتر
3. تست رنگ‌آمیزی تریپان بلو
یک تست مبتنی بر رنگ است که بین سلول‌های زنده و مرده تمایز قائل می‌شود.
مراحل:
- تیمار سلول‌ها با ماده آزمون
- افزودن رنگ تریپان بلو
- سلول‌های مرده رنگ را جذب کرده و آبی می‌شوند؛ سلول‌های زنده رنگ را دفع می‌کنند
- شمارش سلول‌ها با میکروسکوپ
4. رنگ‌آمیزی Annexin V و PI
برای تمایز بین سلول‌های آپوپتوتیک و نکروتیک به کار می‌رود.
مراحل:
- رنگ‌آمیزی سلول‌ها با Annexin V (برای آپوپتوز) و پروپیوم آیداید (PI، برای نکروز)
- تجزیه و تحلیل با استفاده از فلوسایتومتری
5. آزمون جذب رنگ قرمز خنثی (Neutral Red Uptake)
توانایی سلول‌های زنده برای جذب رنگ قرمز خنثی به داخل لیزوزوم‌ها را ارزیابی می‌کند.
مراحل:
- تیمار سلول‌ها با ماده مورد آزمون
- افزودن رنگ قرمز خنثی
- جذب رنگ توسط سلول‌های زنده
- اندازه‌گیری جذب نوری با اسپکتروفوتومتر
هر یک از این روش‌ها مزایا و محدودیت‌های خاص خود را دارند و انتخاب روش بستگی به هدف تست، نوع ماده، خط سلولی مورد استفاده و منابع موجود در آزمایشگاه دارد.
کاربردهای صنعتی تست سمیت سلولی
تست سمیت سلولی در صنایع مختلف کاربرد دارد:
صنعت داروسازی
- در مراحل پیش‌بالینی برای ارزیابی ایمنی داروهای جدید استفاده می‌شود.
- به شناسایی ترکیبات با پروفایل سمیت قابل قبول کمک می‌کند.
- در انتخاب دوز مؤثر و ایمن برای مطالعات بالینی نقش دارد.
صنایع شیمیایی
- ارزیابی تأثیر بالقوه مواد شیمیایی صنعتی بر سلامت انسان و محیط‌زیست
- کمک به توسعه فرمولاسیون‌های ایمن‌تر
صنعت آرایشی و بهداشتی
- بررسی ایمنی و زیست‌سازگاری مواد تشکیل‌دهنده پیش از عرضه به بازار
- ارزیابی نگهدارنده‌ها و ترکیبات فعال بر سلول‌های پوستی
زیست‌فناوری
- ارزیابی ایمنی محصولات زیستی (مثل واکسن‌ها و پروتئین‌های درمانی)
- بررسی زیست‌سازگاری بیومتریال‌ها در مهندسی بافت و پزشکی بازساختی
صنایع غذایی
- بررسی سمیت افزودنی‌ها و نگهدارنده‌های غذایی
- ارزیابی سمیت احتمالی ناشی از مواد بسته‌بندی مواد غذایی
تجهیزات پزشکی
- ارزیابی زیست‌سازگاری وسایلی مانند ایمپلنت‌ها، ابزار جراحی و پروتزها
محصولاتی که نیاز به تست سمیت سلولی دارند
هر محصولی که با بدن انسان تماس دارد باید بر اساس نوع تماس و مدت‌زمان تماس از نظر زیست‌سازگاری ارزیابی شود، از جمله:
- کمتر از 24 ساعت: مانند سرنگ‌ها، بانداژها
- بین 24 ساعت تا 30 روز: مانند کاتترهای کوتاه‌مدت، پانسمان‌های پیشرفته
- بیش از 30 روز: مانند ایمپلنت‌ها، پروتزهای دندانی
تست سمیت سلولی اطمینان می‌دهد که مواد یا مواد آزادشده از آن‌ها باعث آسیب به سلول یا اثرات منفی طولانی‌مدت نمی‌شوند.
چرا تست سمیت سلولی اهمیت دارد؟
ارزیابی ایمنی
- شناسایی مواد شیمیایی یا داروهای بالقوه خطرناک پیش از عرضه به بازار
- جلوگیری از عوارض جانبی شدید از طریق شناسایی زودهنگام مواد سمی
توسعه دارو
- حذف زودهنگام ترکیبات ناکارآمد یا خطرناک در فرآیند کشف دارو
- کمک به انتخاب ترکیبات درمانی ایمن‌تر و مؤثرتر
تطابق با قوانین
- الزامی برای تأیید محصول توسط نهادهای بین‌المللی سلامت
- ضروری برای ورود به بازارهای جهانی پزشکی و دارویی
بهبود کیفیت محصول
- شناسایی ضعف‌های فرمولاسیون یا فرآیند تولید
- بهینه‌سازی ترکیب محصول برای افزایش ایمنی و اثربخشی
پیشرفت علمی
- درک بهتر مکانیسم‌های مرگ سلولی یا آسیب
- حمایت از نوآوری در حوزه‌هایی مانند زیست‌فناوری، سم‌شناسی و مهندسی بافت
نتیجه‌گیری
آزمون سمیت سلولی ابزاری حیاتی در بسیاری از صنایع است که به اطمینان از ایمنی، کیفیت و عملکرد محصولات کمک می‌کند. این تست با کاهش ریسک ناشی از مواد شیمیایی، داروها و تجهیزات پزشکی، نقش مهمی در حفاظت از سلامت انسان و ایمنی محیط‌زیست ایفا می‌کند. اجرای دقیق این تست‌ها نقش کلیدی در پیشرفت تحقیقاتی و نوآوری صنعتی دارد.
آزمایشگاه همکار نیکوفارمد با تأییدیه از سازمان غذا و دارو، اداره کل تجهیزات پزشکی و سازمان ملی استاندارد، خدمات تخصصی تست سمیت سلولی (Cytotoxicity Test) را مطابق با استاندارد بین‌المللی ISO 10993-5 ارائه می‌دهد.