آزمون های میکروبی شیر و فرآورده های آن

آزمون های میکروبی شیر و فرآورده های آن طبق استاندارد بین‌المللی ISO 4833-1، نقش حیاتی در تضمین سلامت عمومی و کیفیت فرآورده‌های لبنی ایفا می‌کند. شیر به عنوان یک منبع زیستی غنی و متعادل، دارای شرایط فیزیکوشیمیایی ایده‌آل برای رشد سریع میکروارگانیسم‌های مختلف، به‌ویژه باکتری‌های بیماری‌زا و فسادزا است. در حالی که برخی ترکیبات طبیعی شیر تازه مانند لاکتوپراکسیداز دارای اثر مهارکننده موقتی هستند، اما این اثر با گذشت زمان و در اثر فعالیت میکروبی کاهش می‌یابد.

از این رو، استفاده از روش‌های استانداردشده مانند شمارش میکروبی هوازی مزوفیل به روش ISO 4833-1، به عنوان ابزار اصلی پایش بار میکروبی شیر خام، برای تشخیص آلودگی‌های بالقوه و ارزیابی کارایی مراحل بهداشتی تولید و نگهداری شیر ضروری است.

آزمون های میکروبی شیر و فرآورده های آن نه‌تنها به شناسایی مخاطرات بیولوژیک کمک می‌کند، بلکه معیار کلیدی برای پذیرش شیر خام در صنایع لبنی نیز محسوب می‌شود.آزمون میکروبی شیر از منظر استاندارد بین‌المللی ISO 4833-1، نقش حیاتی در تضمین سلامت عمومی و کیفیت فرآورده‌های لبنی ایفا می‌کند. شیر به عنوان یک ماتریکس زیستی غنی و متعادل، دارای شرایط فیزیکوشیمیایی ایده‌آل برای رشد سریع میکروارگانیسم‌های مختلف، به‌ویژه باکتری‌های بیماری‌زا و فسادزا است.

در حالی که برخی ترکیبات طبیعی شیر تازه مانند لاکتوپراکسیداز دارای اثر مهارکننده موقتی هستند، اما این اثر با گذشت زمان و در اثر فعالیت میکروبی کاهش می‌یابد. از این رو، استفاده از روش‌های استانداردشده مانند شمارش میکروبی هوازی مزوفیل به روش ISO 4833-1، به عنوان ابزار اصلی پایش بار میکروبی شیر خام، برای تشخیص آلودگی‌های بالقوه و ارزیابی کارایی مراحل بهداشتی تولید و نگهداری شیر ضروری است. این آزمون نه‌تنها به شناسایی مخاطرات بیولوژیک کمک می‌کند، بلکه معیار کلیدی برای پذیرش شیر خام در صنایع لبنی نیز محسوب می‌شود.

آزمایشگاه همکار نیکوفارمد، به‌عنوان یکی از مراکز معتبر و دارای تاییدیه سازمان ملی استاندارد و غذا و دارو با بهره‌گیری از تجهیزات پیشرفته و کارشناسان متخصص، آزمون‌های میکروبی شیر و فرآورده‌های لبنی را مطابق با استانداردهای ملی و بین‌المللی انجام می‌دهد.

انجام آزمون های میکروبی شیر و فرآورده های در نیکوفارمد به‌صورت دقیق، مستند و قابل استناد، نقش مؤثری در کنترل کیفی، ایمنی و انطباق محصولات لبنی با الزامات قانونی و بهداشتی دارد و به تولیدکنندگان این امکان را می‌دهد تا با اطمینان از سلامت میکروبی فرآورده‌های خود، در بازار رقابتی داخلی و صادراتی حضور داشته باشند.

جهت دریافت خدمات و مشاوره رایگان با نیکوفامد تماس بگیرید.

آزمون های میکروبی شیر و فرآورده های آن

جداسازی و شمارش باکتری‌های کلستریدیای احیا کننده سولفیت

آزمون جداسازی و شمارش باکتری‌های کلستریدیای احیاکننده سولفیت طبق استاندارد ملی ایران ISIRI 9432:1386 به‌منظور ارزیابی حضور این باکتری‌های بی‌هوازی و اسپورزا در مواد غذایی، به‌ویژه فرآورده‌های لبنی، کنسروی و گوشتی طراحی شده است. این میکروارگانیسم‌ها، از جمله گونه‌های Clostridium perfringens، توانایی احیای سولفیت به سولفور را دارند که در محیط کشت انتخابی حاوی سولفیت و آهن منجر به تشکیل رسوب سیاه‌رنگ سولفید آهن می‌شود. وجود این باکتری‌ها می‌تواند نشان‌دهنده آلودگی ثانویه، عدم کفایت فرآیند حرارتی یا شرایط نامناسب نگهداری باشد. آزمون به‌صورت کشت در شرایط بی‌هوازی و در دمای مشخص (معمولاً 37 یا 46 درجه سانتی‌گراد بسته به نوع نمونه) انجام می‌شود و نتایج آن برای ارزیابی ایمنی میکروبی و کیفیت بهداشتی محصولات غذایی اهمیت بالایی دارد، چراکه برخی از این کلستریدیاها قادر به تولید توکسین‌های خطرناک برای سلامت انسان هستند.

برای آشنایی با انواع آزمون میکروبی کلیک کنید.

جداسازی و شناسایی گونه‌های سالمونلا

آزمون جداسازی و شناسایی گونه‌های سالمونلا طبق استاندارد ملی ISIRI INSO 1810-1:1398 یکی از مهم‌ترین روش‌های تشخیصی در ایمنی میکروبی مواد غذایی، آب و محیط‌های مرتبط با بهداشت عمومی است. این آزمون با رویکرد مرحله‌ای شامل پیش‌غنی‌سازی در محیط غیر انتخابی (مانند Buffered Peptone Water)، غنی‌سازی انتخابی در محیط‌هایی نظیر Rappaport-Vassiliadis و Muller-Kauffmann Tetrathionate، و سپس کشت در محیط‌های انتخابی جامد مانند XLD و Hektoen Enteric Agar انجام می‌شود. هدف این آزمون شناسایی دقیق و افتراقی گونه‌های سالمونلا از سایر انتروباکتریاسه‌ها با استفاده از ویژگی‌هایی نظیر تخمیر قندها، تولید H₂S و عدم تولید اوره‌آز است.

این روش با تأکید بر صحت، دقت و حساسیت بالا طراحی شده و در ادامه با آزمون‌های تأییدی بیوشیمیایی و سرولوژیکی تکمیل می‌شود. به دلیل پتانسیل بالای پاتوژنیسیته سالمونلا و نقش آن در بروز بیماری‌های گوارشی مانند سالمونلوز، انجام این آزمون مطابق با استاندارد یادشده برای تضمین سلامت مواد غذایی و کنترل زنجیره تولید و توزیع ضروری است.

جستجو و شناسایی اشریشیا کلی

آزمون جستجو و شناسایی اشریشیا کلی (E. coli) بر اساس استانداردهای ملی ISIRI INSO 2393:1392 و INSO 5234:1394 به منظور ارزیابی شاخص آلودگی مدفوعی در مواد غذایی، آب آشامیدنی و محیط‌های بهداشتی انجام می‌گیرد. این آزمون از طریق کشت نمونه در محیط‌های انتخابی مانند Lauryl Sulfate Broth (برای پیش‌غنی‌سازی) و سپس انتقال به محیط‌های تأییدی مانند EC Broth یا Brilliant Green Bile Broth در شرایط دمایی خاص (44.5 درجه سانتی‌گراد برای E. coli) انجام می‌شود.

تأیید نهایی حضور E. coli از طریق آزمون‌های بیوشیمیایی (مانند تخمیر لاکتوز با تولید گاز، اکسیداز منفی، تولید اندول در محیط SIM یا واکنش مثبت در محیط‌های MUG برای تولید فلورسانس) و در صورت نیاز، آزمون‌های سرولوژیکی انجام می‌گیرد. این استانداردها روشی دقیق و استانداردشده برای تمایز بین E. coli و سایر انتروباکتریاسه‌ها ارائه می‌دهند. شناسایی این باکتری به دلیل نقش آن به‌عنوان شاخص مهم آلودگی مدفوعی و نیز حضور برخی سویه‌های پاتوژن مانند EHEC، در پایش ایمنی میکروبی محصولات غذایی و منابع آب، اهمیت حیاتی دارد.

شمارش احتمالی بیفیدوباکتریوم روش شمارش کلنی در دمای ‌C° 37

آزمون شمارش احتمالی بیفیدوباکتریوم طبق استاندارد ملی ISIRI 13772:1390 با استفاده از روش شمارش کلنی در دمای °C 37 به‌منظور تعیین تعداد این باکتری‌های پروبیوتیک در فرآورده‌های غذایی و مکمل‌های تغذیه‌ای طراحی شده است. این آزمون مبتنی بر کشت نمونه در محیط اختصاصی انتخابی مانند Modified MRS (mMRS) Agar یا TPY Agar است که با شرایط بی‌هوازی یا میکروآئروفیلیک، در دمای ثابت ۳۷ درجه سانتی‌گراد برای مدت زمان مشخص (معمولاً 48 تا 72 ساعت) انکوبه می‌شود. ویژگی کلیدی این روش، ایجاد شرایطی است که رشد سایر فلورهای رقابتی را محدود کرده و امکان انتخاب‌پذیری بهتر بیفیدوباکتریوم‌ها را فراهم ‌کند.

همچنین، شناسایی کلنی‌های بیفیدوباکتریوم بر اساس مورفولوژی خاص، عدم تولید گاز از گلوکز، و تست‌های بیوشیمیایی تکمیلی صورت می‌گیرد. این آزمون به دلیل اهمیت نقش بیفیدوباکتریوم در تنظیم فلور روده، بهبود عملکرد سیستم ایمنی و سلامت دستگاه گوارش، ابزار کلیدی در کنترل کیفیت محصولات پروبیوتیک محسوب می‌شود.

برای آشنایی با آزمون بایوبردن کلیک کنید.

شمارش استافیلوکوکوس‌های کواگولاز مثبت

آزمون شمارش استافیلوکوکوس‌های کواگولاز مثبت بر اساس استاندارد ملی ISIRI 6806-3:1385 به‌منظور شناسایی و تعیین تعداد احتمالی باکتری‌هایی مانند Staphylococcus aureus که قادر به تولید آنزیم کواگولاز هستند، در مواد غذایی و نمونه‌های بهداشتی طراحی شده است. روش انجام آزمون شامل کشت نمونه روی محیط Baird-Parker Agar حاوی تلوریت و زرده تخم‌مرغ است که رشد انتخابی استافیلوکوکوس‌های کواگولاز مثبت را تسهیل می‌کند و کلنی‌های مشکوک به‌صورت سیاه با هاله شفاف اطراف ظاهر می‌شوند. کلنی‌های انتخاب‌شده با آزمون تأییدی کواگولاز (به‌صورت لوله‌ای یا اسلایدی با پلاسما) بررسی می‌شوند تا از نظر تولید آنزیم کواگولاز تأیید گردند. حضور این باکتری‌ها در مواد غذایی می‌تواند نشانگر آلودگی از منبع انسانی یا حیوانی باشد و به دلیل قابلیت تولید انتروتوکسین‌های مقاوم به حرارت، خطر بالقوه‌ای برای مسمومیت غذایی ایجاد می‌کند. از این رو، پایش دقیق این باکتری‌ها مطابق استاندارد مذکور، بخش حیاتی از کنترل ایمنی مواد غذایی به‌شمار می‌آید.

شمارش انتروباکتریاسه

آزمون شمارش انتروباکتریاسه طبق استاندارد ملی ایران INSO 2461-1:1396 به‌منظور ارزیابی بار میکروبی و کنترل بهداشتی مواد غذایی،شیر، آب و نمونه‌های محیطی انجام می‌شود، چرا که این خانواده شامل باکتری‌های بیماری‌زای بالقوه مانند Salmonella, Shigella, Yersinia و Escherichia coli است. روش آزمون بر پایه کشت سطحی یا عمقی نمونه بر روی محیط Violet Red Bile Glucose Agar (VRBG) انجام می‌شود که به‌واسطه وجود املاح صفراوی و کریستال ویوله، رشد باکتری‌های گرم‌منفی روده‌ای را انتخابی کرده و تخمیر گلوکز توسط این باکتری‌ها منجر به ایجاد کلنی‌های صورتی تا قرمز با هاله زردرنگ می‌شود. پس از انکوباسیون در دمای 37°C برای 24 ساعت، شمارش کلنی‌ها صورت گرفته و کلنی‌های مشکوک برای تأیید نهایی به آزمون‌های بیوشیمیایی هدایت می‌شوند. این آزمون شاخصی از بهداشت فرآیند تولید و احتمال آلودگی مدفوعی یا فساد اولیه محصول محسوب می‌شود و نقش مهمی در پایش نقاط بحرانی کنترل کیفیت ایفا می‌کند.

شمارش مخمرهای اسموفیلیک

آزمون شمارش مخمرهای اسموفیلیک طبق استاندارد ملی ISIRI 3196:1384 به‌منظور ارزیابی حضور و تعداد این میکروارگانیسم‌های مقاوم به شرایط فشار اسمزی بالا، به‌ویژه در مواد غذایی دارای فعالیت آبی پایین مانند مربا، مارمالاد، شیره، میوه‌های خشک و فراورده‌های قندی انجام می‌شود. این مخمرها که توانایی رشد در غلظت‌های بالای قند یا نمک را دارند، می‌توانند باعث فساد محصولات با رطوبت پایین شوند. آزمون معمولاً با کشت سطحی یا عمقی نمونه روی محیط انتخابی مانند Yeast Extract Glucose Chloramphenicol Agar (YGC) حاوی غلظت بالای قند (معمولاً 50-60%) و ماده ضدباکتریایی انجام می‌شود و نمونه در دمای 25 تا 30 درجه سانتی‌گراد به مدت 3 تا 5 روز انکوبه می‌گردد.

شناسایی کلنی‌های مخمری بر اساس ویژگی‌های مورفولوژیکی و تأیید میکروسکوپی انجام می‌پذیرد. اهمیت این آزمون در کنترل کیفیت محصولات شیرین و جلوگیری از فساد میکروبی در طول نگهداری و توزیع است، چرا که رشد مخمرهای اسموفیلیک می‌تواند منجر به گازدار شدن، تغییر طعم و کاهش بازارپذیری محصول گردد.

شمارش کپک و مخمر

آزمون شمارش کپک و مخمر طبق استاندارد ملی ایران ISIRI 10154:1386 یکی از آزمون‌های کلیدی در ارزیابی کیفیت میکروبی مواد غذایی، نوشیدنی‌ها، فرآورده‌های نانوایی، لبنی و خوراک دام به شمار می‌رود. این آزمون بر پایه کشت نمونه روی محیط‌های انتخابی مانند Potato Dextrose Agar (PDA) یا Sabouraud Dextrose Agar (SDA) انجام می‌شود که با افزودن مواد ضدباکتری (مانند کلرامفنیکل) از رشد باکتری‌ها جلوگیری شده و شرایط برای رشد انتخابی کپک‌ها و مخمرها فراهم می‌شود. پس از انکوباسیون در دمای 25-28 درجه سانتی‌گراد به مدت 3 تا 5 روز، کلنی‌ها بر اساس ویژگی‌های مورفولوژیکی شمارش و شناسایی اولیه می‌شوند. این آزمون نقش حیاتی در پیشگیری از فساد میکروبی، کاهش خطرات ناشی از مایکوتوکسین‌ها و افزایش ماندگاری و ایمنی محصولات ایفا می‌کند، به‌ویژه آن‌که برخی کپک‌ها مانند Aspergillus و Penicillium قادر به تولید سموم قارچی خطرناک هستند. بنابراین، کنترل مستمر بار قارچی مواد غذایی مطابق این استاندارد، بخشی اساسی از برنامه‌های ایمنی و تضمین کیفیت است.

شناسایی و شمارش کلی‌فرم‌ها

آزمون شمارش کلی میکروارگانیسم‌ها طبق استانداردهای ملی INSO 5272-1:1393، ISIRI 11166:1387 و ISIRI 9263:1386 به‌عنوان یکی از اساسی‌ترین روش‌های تعیین کیفیت میکروبی مواد غذایی، فرآورده‌های لبنی، نوشیدنی‌ها و محصولات بهداشتی، با هدف برآورد کلی بار میکروبی زنده انجام می‌گیرد. این آزمون معمولاً از طریق روش شمارش کلنی (Plate Count Method) در محیط‌های کشت عمومی مانند Plate Count Agar (PCA) انجام شده و نمونه‌ها پس از رقیق‌سازی سریالی، به‌صورت سطحی یا عمقی کشت داده می‌شوند. انکوباسیون در دمای 30 تا 37 درجه سانتی‌گراد (بسته به نوع استاندارد و نمونه) برای مدت 48 تا 72 ساعت صورت می‌گیرد.

شمارش کلونی‌های تشکیل‌شده که نمایانگر میکروارگانیسم‌های هوازی مزوفیل زنده‌اند، شاخصی از بهداشت فرآیند، وضعیت نگهداری، و عمر ماندگاری محصول است. این آزمون نه تنها به‌عنوان یک معیار پذیرش یا رد محصول کاربرد دارد، بلکه مبنایی برای ارزیابی اثربخشی مداخلات ضدعفونی، فرآیندهای حرارتی و سیستم‌های کنترل کیفیت در صنایع غذایی و بهداشتی محسوب می‌شود.