آزمون اندازه گیری درصد رطوبت چیست؟

آزمون اندازه گیری درصد رطوبت (Loss on Drying)  یا افت وزنی بر اثر خشک‌کردن یک روش وزن‌سنجی استاندارد برای تعیین درصد رطوبت موجود در مواد جامد، پودر یا گرانول‌ها است. در آزمون اندازه گیری درصد رطوبت، نمونه ابتدا توزین شده و سپس در دمایی معین (معمولاً بین 105 تا 110 درجه سانتی‌گراد) در آون حرارت داده می‌شود تا تمام آب و ترکیبات فرار از آن خارج شوند. پس از خشک شدن، نمونه مجدد توزین می‌شود و اختلاف وزن قبل و بعد از حرارت‌دهی، درصد رطوبت یا مواد فرار را نشان می‌دهد. این روش در صنایع غذایی، دارویی، شیمیایی و کشاورزی کاربرد دارد و به دلیل سادگی، دقت و قابلیت تکرار، به‌عنوان یکی از پرکاربردترین آزمون‌های کنترل کیفی شناخته می‌شود.

جهت دریافت خدمات و مشاوره رایگان با نیکوفامد تماس بگیرید.

مراحل آزمون اندازه گیری درصد رطوبت

آماده‌سازی نمونه و ظرف

 ابتدا ظرف توزین (ترجیحاً از جنس آلومینیوم یا حلبی مقاوم به حرارت) کاملاً خشک و تمیز شده، سپس وزن خالی آن با دقت ۰.۰۰۱ گرم ثبت می‌شود.

توزین اولیه نمونه

 مقدار مشخصی از نمونه (معمولاً بین ۳ تا ۵ گرم) درون ظرف قرار داده می‌شود. مجموع وزن ظرف و نمونه مرطوب ثبت می‌شود.

مرحله خشک‌کردن

 ظرف حاوی نمونه در آون با دمای ۱۰۵ درجه سانتی‌گراد به مدت ۲ تا ۴ ساعت قرار داده می‌شود تا رطوبت موجود در ماده کاملاً تبخیر شود.

سرد کردن در دسیکاتور

 پس از خشک شدن، نمونه بلافاصله به دسیکاتور منتقل می‌شود تا در محیط خشک و بدون رطوبت خنک شود و از جذب مجدد رطوبت جلوگیری گردد.

توزین نهایی

 نمونه خشک‌شده مجدد توزین شده و وزن نهایی یادداشت می‌شود.

محاسبه درصد رطوبت

 با استفاده از رابطه زیر، درصد رطوبت محاسبه می‌شود:

درصد رطوبت= (وزن مرطوب/ وزن مرطوب – وزن خشک)​×100

• طبق تجربیات به دست آمده از انجام آزمون اندازه گیری درصد رطوبت، این روش حتی در مواردی که دستگاه‌های پیشرفته رطوبت‌سنج در دسترس نبودند، نتایجی دقیق و تکرارپذیر ارائه داده است. بنابراین همچنان در بسیاری از صنایع به عنوان روشی مرجع شناخته می‌شود.

جهت کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با آزمون های فیزیک و شیمیایی کلیک کنید.

اهمیت انجام آزمون اندازه گیری درصد رطوبت

آزمون اندازه گیری درصد رطوبت یکی از حیاتی‌ترین آزمون‌ها در صنایع مختلف است، زیرا وجود یا عدم وجود میزان مشخصی از آب در یک ماده می‌تواند تأثیر مستقیم بر کیفیت، ماندگاری، فرآیندپذیری و حتی ایمنی آن داشته باشد. این آزمون به‌ویژه در حوزه‌های داروسازی، صنایع غذایی، کشاورزی، مواد آرایشی، شیمیایی و حتی در کنترل کیفیت مصالح ساختمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای مثال، در صنعت داروسازی، رطوبت بیش از حد می‌تواند منجر به کاهش پایداری شیمیایی دارو یا رشد میکروبی شود.

از جمله نمونه‌هایی که معمولاً به این تست نیاز دارند می‌توان به: پودرهای دارویی، آرد و غلات، خشکبار، خاک، کودهای شیمیایی، مواد اولیه پلیمری، قرص‌ها و کپسول‌ها اشاره کرد.

با دارا بودن تجربه چندین ساله در آزمایشگاه کنترل کیفی محصولات غذایی و دارویی ، در موارد متعددی شاهد بوده ایم که تنها چند درصد اختلاف در میزان رطوبت باعث مردود شدن کل یک سری تولید شده است. به همین دلیل، آزمون اندازه گیری درصد رطوبترا نه تنها یک الزام آزمایشگاهی، بلکه بخش جدایی‌ناپذیر از تضمین کیفیت محصول می‌دانیم.

جهت آشنایی با آزمون اندازه گیری عدد اسیدی کلیک کنید.

آزمون اندازه گیری درصد رطوبت برای چه نمونه هایی انجام می شود؟

صنایع دارویی و بهداشتی

پودرها و گرانول‌ها (برای قرص‌سازی): رطوبت بالا موجب چسبندگی یا تخریب ساختار می‌شود.

کرم‌ها، پمادها و ژل‌ها: درصد رطوبت بر ویسکوزیته، پایداری و جذب پوستی اثر دارد.

مواد مؤثره دارویی (API): رطوبت می‌تواند باعث تجزیه شیمیایی یا کاهش پایداری ماده شود.

صنایع غذایی

محصولات خشک‌شده مانند آرد، غلات، ادویه، قهوه، شیر خشک: کنترل رطوبت برای جلوگیری از فساد میکروبی و کپک ضروری است.

محصولات نیمه‌آماده یا کنسروها: کنترل رطوبت در راستای افزایش ماندگاری و ایمنی غذایی.

شکر و نمک: رطوبت بالا منجر به کلوخه‌شدن و فساد بسته‌بندی می‌شود.

مواد شیمیایی و صنعتی

نمک‌های معدنی (مانند سولفات‌ها، نیترات‌ها، فسفات‌ها): درصد رطوبت بالا ممکن است نشان‌دهنده آب تبلور یا آلودگی باشد.

پلیمرها و رزین‌ها (قبل از فرآیند اکستروژن یا قالب‌گیری): رطوبت باعث تشکیل حباب یا تضعیف خواص مکانیکی می‌شود.

کاتالیزورها: فعالیت کاتالیزور با رطوبت تغییر می‌کند؛ برخی کاتالیزورها بسیار حساس هستند.

محصولات کشاورزی و دامی

خوراک دام: درصد رطوبت بالا منجر به کپک‌زدگی و رشد آفلاتوکسین‌ها می‌شود.

کودهای شیمیایی: رطوبت باعث کلوخه‌شدن یا تجزیه ترکیبات می‌شود.

مواد آرایشی و مراقبتی

پودرهای آرایشی، ماسک‌ها، شامپوهای خشک: رطوبت بر پایداری فرمول و کیفیت محصول تأثیر دارد.

صابون‌ها و شوینده‌ها: میزان رطوبت بر سختی، زمان حل‌شدن و عملکرد کف‌کننده اثر می‌گذارد.

صنایع معدنی و متالورژی

نمونه‌های خاک، سنگ معدن، کنسانتره‌ها: برای تعیین محتوای خالص فلز یا تحلیل انرژی موردنیاز برای خشک‌کردن.

مواد اولیه سرامیک، سیمان یا گچ: درصد رطوبت بر رفتار در فرآیند حرارتی تأثیرگذار است.

آزمایشگاه همکار نیکوفارمد به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین و مجهزترین مراکز کنترل کیفی کشور، آزمون اندازه گیری درصد رطوبت را با بهره‌گیری از روش‌های علمی و مطابق با استانداردهای بین‌المللی انجام می‌دهد. این آزمون با استفاده از روش گراویمتری (وزن‌سنجی)، در شرایط کنترل‌شده و با تجهیزات دقیق صورت می‌گیرد و برای سنجش میزان رطوبت در محصولات دارویی، غذایی، آرایشی و بهداشتی کاربرد دارد. نیکوفارمد با داشتن گواهینامه ISO/IEC 17025 و همکاری با سازمان غذا و دارو و سازمان ملی استاندارد، مرجعی معتبر برای انجام این آزمون‌ها محسوب می‌شود.