کالیبراسیون انواع وزنه های استاندارد به‌منظور تأیید صحت جرم نامی وزنه‌ها بر اساس استانداردهای بین‌المللی انجام می‌شود. این فرایند با استفاده از مراجع بالادستی (وزنه‌های با دقت بالاتر از کلاس E1) و در شرایط کنترل‌شده از نظر دما، رطوبت و ارتعاش صورت می‌گیرد.
وزنه‌ها بر اساس کلاس‌های دقت مختلف (از E1، دقیق‌ترین، تا M3، کم‌دقت‌ترین) تقسیم‌بندی می‌شوند و هر کلاس کاربرد خاصی دارد: وزنه‌های کلاس E1 و E2 برای کالیبراسیون ترازوهای کلاس اول و مراجع آزمایشگاهی استفاده می‌شوند، در حالی که کلاس‌های F1، F2، M1 و پایین‌تر بیشتر برای کالیبراسیون تجهیزات صنعتی و تجاری به کار می‌روند.
در حین کالیبراسیون، جرم واقعی وزنه با استفاده از ترازوی مرجع اندازه‌گیری و خطای مجاز (Tolerance) و عدم قطعیت اندازه‌گیری محاسبه و در گواهی کالیبراسیون ثبت می‌شود. انجام صحیح این فرایند برای تضمین دقت در اندازه‌گیری جرم در آزمایشگاه‌ها، صنایع دارویی و فرآیندهای کنترل کیفیت حیاتی است.
جهت دریافت خدمات و مشاوره رایگان با نیکوفامد تماس بگیرید.
وزنه کالیبراسیون چیست؟
وزنه کالیبراسیون ابزاری استاندارد و دقیق برای تعیین و تنظیم صحت عملکرد دستگاه‌های اندازه‌گیری جرم مانند ترازوهای آزمایشگاهی است. این وزنه‌ها طبق استانداردهای بین‌المللی (نظیر OIML R111) و با تلرانس مشخص تولید می‌شوند تا به‌عنوان مرجع قابل ردیابی به واحد کیلوگرم در سیستم SI استفاده شوند.
انواع وزنه کالیبراسیون بر اساس کلاس دقت
- کلاس E1 و E2
کاربرد: آزمایشگاه‌های مرجع ملی و کالیبراسیون دقیق‌ترین ترازوها (مثلاً میکروترازو)
ویژگی: تلرانس بسیار پایین، معمولاً از فولاد ضدزنگ با پرداخت سطحی خاص ساخته می‌شوند.
- کلاس F1 و F2
کاربرد: آزمایشگاه‌های کالیبراسیون صنعتی یا دارویی
ویژگی: دقت بالا، قابل استفاده برای کالیبره‌کردن ترازوهای کلاس I و II
- کلاس M1، M2 و M3
کاربرد: ترازوهای تجاری، صنعتی و میدانی
ویژگی: دقت متوسط، اغلب از چدن، فولاد یا برنج ساخته می‌شوند. مناسب برای محیط‌هایی با شرایط سخت‌تر
در فرآیند کالیبراسیون، باید از وزنه‌هایی استفاده شود که دارای گواهی کالیبراسیون قابل ردیابی به استانداردهای ملی یا بین‌المللی باشند تا از اعتبار نتایج اندازه‌گیری اطمینان حاصل شود.
فرایند کالیبراسیون انواع وزنه
کالیبراسیون وزنه‌ها فرآیندی سیستماتیک است که هدف آن اطمینان از انطباق جرم اسمی وزنه با مقدار واقعی آن، در شرایط محیطی کنترل‌شده، و در انطباق کامل با استانداردهای بین‌المللی است. این فرآیند نه‌تنها برای اعتباربخشی به خود وزنه، بلکه برای تضمین صحت کالیبراسیون ترازوهایی انجام می‌شود که این وزنه‌ها در آن‌ها به‌کار می‌روند.
مراحل این فرآیند به‌صورت زیر انجام می‌گیرد:
انتخاب وزنه مناسب
وزنه‌ای با کلاس دقت متناظر با نوع کاربرد (مثلاً E2 برای ترازوهای کلاس I) انتخاب می‌شود.
شرایط محیطی کنترل‌شده
آزمایش در دمای پایدار، بدون جریان هوا، و روی سطح کاملاً تراز انجام می‌شود.
مقایسه با وزنه مرجع
از ترازوهای دقیق کلاس مرجع برای مقایسه جرم وزنه استفاده می‌شود.
محاسبه خطا و عدم قطعیت
اختلاف مشاهده‌شده بین جرم واقعی و اسمی اندازه‌گیری شده و در قالب عدم قطعیت ترکیبی گزارش می‌شود.
صدور گواهی قابل ردیابی
نتایج در قالب یک گواهی کالیبراسیون منتشر می‌شود که به استانداردهای ملی یا بین‌المللی (مانند OIML R111، ASTM E617، ISO/IEC 17025) قابل ردیابی است.
تکرار دوره‌ای این فرآیند برای حفظ صحت بلندمدت و اطمینان از عملکرد بهینه تجهیزات اندازه‌گیری حیاتی است.
انواع استاندارد وزنه
در حوزه کالیبراسیون وزنه‌ها، سه نظام طبقه‌بندی اصلی در سطح جهانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که مبنای انتخاب، طراحی و کاربرد وزنه‌های مرجع را مشخص می‌سازد. این سه استاندارد عبارت‌اند از: OIML، ASTM، و NIST که هر یک روش خاصی برای تعیین کلاس دقت و میزان خطای مجاز تعریف می‌کنند.
استاندارد OIML (سازمان بین‌المللی اندازه‌گیری قانونی)
این استاندارد عمدتاً در اروپا، آسیا و آمریکای جنوبی کاربرد دارد. رده‌بندی آن شامل کلاس‌های E1 تا M3 است.
- E1 و E2 برای کالیبراسیون تجهیزات بسیار دقیق مانند میکروترازو
- F1 و F2 برای ترازوهای آنالیتیک
- M1 تا M3 برای مصارف صنعتی و عمومی
هر چه به سمت E1 برویم، دقت بالاتر و تلرانس کمتر است.
استاندارد ASTM (انجمن مواد و آزمون آمریکا)
در ایالات متحده رایج است و وزنه‌ها را در ۱۰ کلاس از 000 تا 7 تقسیم می‌کند.
- کلاس‌های پایین‌تر (مانند 0 و 1) دقت بالاتری دارند و برای کاربردهای آزمایشگاهی مناسب‌اند
- کلاس‌های بالاتر (5 به بالا) بیشتر برای بررسی روزمره یا صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
استاندارد NIST (موسسه ملی استاندارد و فناوری آمریکا)
عمدتاً در صنایع و محیط‌های تولیدی استفاده می‌شود و برای تجهیزات عمومی که نیاز به دقت آزمایشگاهی ندارند مناسب است. این سیستم بیشتر برای مقیاس‌های کلاس III به کار می‌رود.
جهت کسب اطلاعات در رابطه با کالیبراسیون انواع ترازو آزمایشگاهی کلیک کنید.
اشکال مختلف وزنه کالیبراسیون
وزنه‌های عمودی یا ستونی (Cylindrical Weights)
ساختار عمودی و متقارن این نوع وزنه‌ها به‌ویژه برای ترازوی آنالیتیک ایده‌آل است. این وزنه‌ها معمولاً از فولاد ضدزنگ یا برنج ساخته شده‌اند و برای جرم‌های بالاتر (۱۰ گرم تا چند کیلوگرم) استفاده می‌شوند.
وزنه‌های صفحه‌ای (Flat or Disc Weights)
این وزنه‌ها معمولاً قطر زیاد و ضخامت کمی دارند و برای شرایطی استفاده می‌شوند که فضای ارتفاع محدود است. سطح صاف آن‌ها اجازه قرارگیری پایدار و دقیق روی پلتفرم را می‌دهد.
وزنه‌های شیاردار یا شکاف‌دار (Slotted Weights)
این مدل‌ها با طراحی شیار مرکزی، امکان قرارگیری روی میله نگهدارنده را دارند و برای آزمایش‌هایی با نیاز به تنظیم جرم پله‌ای (افزایشی یا کاهشی) مناسب‌اند. کاربرد آن‌ها در آموزش و آزمایشگاه‌های آموزشی رایج است.
وزنه‌های آویز (Hook Weights)
طراحی شده برای سیستم‌های دینامیکی یا پاندولی، این وزنه‌ها اغلب با قلاب آویزان می‌شوند و در آزمون‌های مکانیکی کاربرد دارند.
انتخاب شکل وزنه باید بر اساس دقت مورد نیاز، نوع ترازو، و فضای فیزیکی محیط کاری انجام شود.
آزمایشگاه کالیبراسیون نیکوفارمد، با برخورداری از تجهیزات دقیق و فضای تخصصی مطابق استانداردهای بین‌المللی، خدمات کالیبراسیون انواع وزنه‌های آزمایشگاهی را ارائه می‌دهد. انجام کالیبراسیون انواع وزنه در شرایط کنترل‌شده محیطی و با گواهی معتبر، نیکوفارمد را به یکی از گزینه‌های پیشرو در این حوزه در کشور تبدیل کرده است.