کالیبراسیون رطوبت سنج چیست؟

رطوبت‌سنج دستگاهی است که میزان رطوبت نسبی یا مقدار بخار آب موجود در هوا یا مواد را اندازه‌گیری می‌کند.کالیبراسیون رطوبت‌سنج فرایند مقایسه و تنظیم مقادیر اندازه‌گیری‌شده دستگاه با مقادیر مرجع تحت شرایط کنترل‌شده است تا از دقت و صحت عملکرد آن در سنجش رطوبت نسبی محیط اطمینان حاصل شود.

کالیبراسیون رطوبت سنج برای انواع رطوبت‌سنج‌های محیطی، آنالوگ و دیجیتال انجام می‌گیرد. روش رایج کالیبراسیون استفاده از محفظه‌های رطوبتی با نمک‌های اشباع (مانند K₂SO₄ یا MgCl₂) است که در دمای ثابت، رطوبت نسبی پایدار تولید می‌کنند. رطوبت‌سنج داخل محفظه قرار گرفته و مقدار نمایش‌داده‌شده آن با مقدار مرجع مقایسه می‌شود. برای رطوبت‌سنج‌های دیجیتال، ممکن است از مولد رطوبت استاندارد یا چمبرهای کالیبراسیون دینامیک با کنترل دما و رطوبت استفاده شود. در صورت مشاهده انحراف، تنظیمات نرم‌افزاری یا مکانیکی انجام شده و گواهی کالیبراسیون صادر می‌شود. این فرآیند به‌ویژه در صنایع دارویی، غذایی، آزمایشگاهی و تجهیزات HVAC حیاتی است.

جهت کسب اطلاعات در رابطه با کالیبراسیون روتاری اواپراتور کلیک کنید.

کالیبراسیون رطوبت سنج چگونه انجام می شود؟

این کالیبراسیون به‌منظور اطمینان از دقت و صحت عملکرد دستگاه در شرایط مختلف محیطی انجام می‌شود و بسته به نوع رطوبت‌سنج، روش‌های متفاوتی دارد.

 انتخاب روش کالیبراسیون مناسب

برای کالیبراسیون رطوبت‌سنج‌ها، دو روش اصلی وجود دارد:

روش نمک اشباع (Salt Bath Method): مورد تأیید ASTM E104 برای رطوبت نسبی‌های ثابت در دماهای مشخص.

چمبر رطوبت‌سنجی کنترل‌شده (Humidity Chamber Method): روش دینامیک با تنظیم دقیق دما و رطوبت، مناسب برای رطوبت‌سنج‌های دیجیتال دقیق.

روش انتخاب‌شده باید بر اساس نوع دستگاه، دقت مورد انتظار و کاربرد آن تعیین شود.

 آماده‌سازی تجهیزات مرجع و شرایط محیطی

استفاده از رطوبت‌سنج مرجع (Hygrometer) یا سنسور مرجع دارای گواهی کالیبراسیون ISO 17025 که دقت آن حداقل 3 برابر بهتر از دستگاه تحت آزمون باشد.

ثبت شرایط محیطی (دما، فشار اتمسفریک، تهویه).

تنظیم دمای محیط آزمایش بین 20 تا 25 درجه سانتی‌گراد با پایداری دمایی ±1°C (طبق ISO 13788).

برای نمک‌های اشباع، دما باید ثابت بماند چون رطوبت نسبی تولیدشده به دما وابسته است.

 قرار دادن رطوبت‌سنج در محیط مرجع

در روش نمک اشباع (Static Calibration):

محلول‌های اشباع نمک مانند:

• MgCl₂ → 33% RH در 25°C
• NaCl → 75% RH در 25°C
• K₂SO₄ → 97% RH در 25°C

رطوبت‌سنج همراه با حسگر مرجع در محفظه دربسته حاوی نمک قرار داده می‌شود.

پس از رسیدن به تعادل (معمولاً 24 ساعت)، مقادیر خوانده می‌شود.

در روش چمبر کنترل‌شده (Dynamic Calibration):

رطوبت‌سنج و سنسور مرجع داخل چمبر رطوبت با کنترل دقیق RH و دما قرار می‌گیرند.

RH در بازه‌های مختلف (مثلاً 20%، 40%، 60%، 80%) تنظیم می‌شود.

در هر مرحله، زمان پایداری کافی (حدود 30–60 دقیقه) برای تثبیت داده‌ها لحاظ می‌شود.

 ثبت و تحلیل داده‌ها

مقادیر خوانده‌شده از رطوبت‌سنج تحت آزمون با مقدار رطوبت مرجع مقایسه می‌شوند.

انحراف (Error) در هر نقطه محاسبه می‌شود.

نمودار کالیبراسیون رسم می‌شود (Deviation vs RH).

معیار پذیرش معمولاً ±2% RH برای رطوبت‌سنج دیجیتال و ±5% برای آنالوگ است (بسته به استاندارد داخلی سازمان یا کلاس دقت دستگاه).

 تنظیم و اصلاح (در صورت لزوم)

برای رطوبت‌سنج‌های دیجیتال، تنظیمات نرم‌افزاری (Offset, Scaling) از طریق رابط کاربری یا نرم‌افزار انجام می‌شود.

در رطوبت‌سنج‌های آنالوگ یا مکانیکی، تنظیم دستی عقربه یا مکانیزم سنجش انجام می‌گیرد.

اگر دستگاه قابل تنظیم نباشد ولی انحراف ثابت باشد، می‌توان گواهی صادر کرد با ذکر فاکتور اصلاح (Correction Factor).

 مستندسازی و صدور گواهی

ثبت کامل داده‌ها شامل:

شماره سریال و مشخصات دستگاه

تاریخ آزمون، نام تجهیزات مرجع

نتایج اندازه‌گیری، انحراف‌ها، و وضعیت پذیرش

صدور گواهی کالیبراسیون با ذکر عدم قطعیت اندازه‌گیری بر اساس ISO 17025.

نگهداری سوابق برای ممیزی‌های آتی و الزامات تضمین کیفیت.

آزمایشگاه کالیبراسیون رطوبت سنج نیکوفارمد

آزمایشگاه کالیبراسیون نیکوفارمد با دارا بودن گواهینامه معتبر ISO/IEC 17025 و بهره‌مندی از تجهیزات مرجع دقیق و محیط‌های کنترل‌شده، خدمات تخصصی کالیبراسیون انواع رطوبت‌سنج‌های محیطی، آنالوگ و دیجیتال را با بالاترین سطح دقت و انطباق با استانداردهای بین‌المللی ارائه می‌دهد. تمامی مراحل توسط کارشناسان آموزش‌دیده انجام شده و نتایج در قالب گواهی رسمی صادر می‌گردد. انتخاب نیکوفارمد، تضمینی برای اعتبار، دقت و قابلیت ردیابی نتایج اندازه‌گیری در صنایع حساس نظیر داروسازی، غذایی و آزمایشگاهی است.

جهت دریافت خدمات و مشاوره رایگان با نیکوفامد تماس بگیرید.

اهمیت انجام کالیبراسیون رطوبت سنج

کالیبراسیون دقیق انواع رطوبت‌سنج (محیطی، آنالوگ و دیجیتال) برای تضمین صحت داده‌های محیطی در صنایع حساس، امری حیاتی است. در بسیاری از فرآیندهای تولید، نگهداری، کنترل کیفیت و تحقیقات علمی، میزان رطوبت نسبی نقش تعیین‌کننده‌ای در پایداری محصول، عملکرد تجهیزات و صحت آزمایش‌ها دارد. در صنایعی مانند داروسازی و صنایع غذایی، حتی انحرافی در حد ±2% RH می‌تواند منجر به تغییر خواص فیزیکی یا شیمیایی مواد، فساد محصولات یا اختلال در فرآیندهای کنترلی شود. همچنین در مراکز کالیبراسیون و آزمایشگاه‌های کنترل کیفی، داده‌های رطوبت به‌عنوان پارامتر اثرگذار در محاسبات عدم قطعیت و شرایط استاندارد محیطی تلقی می‌شوند که بدون کالیبراسیون معتبر، قابلیت ردیابی و تطابق با الزامات ISO/IEC 17025 از بین خواهد رفت.

عدم انجام کالیبراسیون دوره‌ای یا استفاده از رطوبت‌سنج‌های کالیبره‌نشده می‌تواند تبعات جدی به‌همراه داشته باشد. از جمله می‌توان به بروز خطاهای سیستماتیک در کنترل فرآیند، شکست در ممیزی‌های کیفیت (GMP، ISO 9001، ISO 17025)، رد محصولات در بازرسی‌های صادراتی، و حتی ریسک‌های ایمنی در محیط‌های حساس مانند انبارهای نگهداری واکسن یا تجهیزات الکترونیکی اشاره کرد. علاوه‌بر این، در حوزه‌های تحقیقاتی یا محیط‌های تمیز، داده‌های نادرست رطوبت موجب تکرار آزمون‌ها، اتلاف منابع و کاهش اعتبار علمی نتایج می‌شود. بنابراین، کالیبراسیون دوره‌ای با تجهیزات مرجع و روش‌های قابل ردیابی نه‌تنها الزامی برای تضمین کیفیت است، بلکه سرمایه‌گذاری بر اعتماد، دقت و عملکرد پایدار مجموعه به‌شمار می‌آید.