کدورت سنج چیست؟
دستگاه کدورت‌سنج (توربیدومتر) ابزاری دقیق برای اندازه‌گیری کدورت مایعات است که با تاباندن نور به نمونه و ارزیابی میزان نور پراکنده یا بازتابیده توسط ذرات معلق درون آن، غلظت کدورت را کمّی‌سازی می‌کند. اساس کار این دستگاه مبتنی بر فن‌آوری شکست یا پراش نور است و نتایج معمولاً بر حسب واحد NTU (Nephelometric Turbidity Unit) گزارش می‌شوند.
یک کدورت‌سنج دستگاهی است برای سنجش «میزان تیرگی» یک محلول آبی که براساس نحوهٔ برخورد و پراکندگی نور به ذرات معلق در آب عمل می‌کند. به بیان دقیق‌تر:
مبنای اندازه‌گیری
وقتی پرتو نور منسجمی (معمولاً نور لیزر یا لامپ مادون‌قرمز) به نمونهٔ آب تابیده می‌شود، ذرات معلق—از رس و شن گرفته تا پلانکتون و ترکیبات آلی—بخشی از این نور را جذب و بخش دیگری را در زاویه‌های گوناگون پراکنده می‌کنند. شدت نوری که در زاویهٔ ۹۰ درجه (و در نوع‌های نسبت‌دار در زاویه‌های دیگر) توسط آشکارساز فوتوالکتریک ثبت می‌شود، نمایانگر کدورت نمونه است؛ هرچه میزان پراکندگی بیشتر باشد، درجهٔ کدورت بالاتر گزارش می‌شود.
ساختار کلی دستگاه
منبع نور: معمولاً لامپ LED یا لیزر با طول‌موج مناسب برای حداکثر تفکیک ذرات کلوئیدی
عدسی‌های متمرکزکننده: جهت تضمین عبور مستقیم نور از مسیر تعریف‌شده داخل کووت نمونه
آشکارساز(های) فوتوالکتریک: در زاویهٔ ۹۰ درجه (و در مدل‌های نسبت‌دار، زاویه‌های ثانویه) نصب می‌شوند تا نور پراکنده‌شده را اندازه‌گیری کنند
تلهٔ نوری: برای جلوگیری از تابش مستقیم نور عبوری به آشکارساز و حذف خطا
چالش‌های اندازه‌گیری
تأثیر خواص سطحی و اندازه ذرات: ذرات با ضریب شکست نزدیک به آب نور کمتری پراکنده می‌کنند. بنابراین دو نمونه با همان جرم جامد معلق اما توزیع اندازهٔ متفاوت، کدورت متفاوتی نشان می‌دهند.
آلودگی‌های مزاحم: حباب‌های هوا یا لکه‌های روی کووت نمونه می‌توانند پراکندگی اضافی ایجاد کنند. حتی ذرات رنگی (مثلاً کربن فعال) با جذب نور، مقدار کدورت را بیش از حد واقعی گزارش می‌کنند.
جهت کسب اطلاعات در رابطه با کالیبراسیون پلاریمتر کلیک کنید.
کالیبراسیون کدورت سنج چگونه انجام می شود؟
کالیبراسیون کدورت سنج نیازمند طی چند مرحله فنی و رعایت شرایط محیطی است تا اطمینان حاصل شود که دستگاه در کل محدوده اندازه‌گیری (مثلاً 0–1000 NTU) عملکرد دقیقی دارد. مراحل به‌شرح زیر است:
آماده‌سازی دستگاه و محیط
دستگاه باید حداقل ۱۵ تا ۳۰ دقیقه روشن باشد تا به دمای پایدار برسد. دمای محیط، دستگاه و محلول‌های استاندارد باید هم‌دما باشند تا از انحرافات جلوگیری شود.
تنظیم صفر (Zero Calibration)
از محلول آب مقطر یا استاندارد ۰ NTU استفاده شده و کووت تمیز و خشک به‌صورت عمودی در دستگاه قرار داده می‌شود. دستگاه باید عدد صفر را نشان دهد یا با دکمه Zero تنظیم شود.
کالیبراسیون در نقاط مشخص
به‌ترتیب از محلول‌های استاندارد با کدورت‌های شناخته‌شده (مثلاً 10، 100 و 500 NTU) استفاده می‌شود. پس از وارد کردن هر محلول در کووت، مقدار خوانده‌شده باید با مقدار استاندارد مطابقت داشته باشد؛ در غیر این صورت، باید با دستورالعمل دستگاه آن نقطه تنظیم شود.
بررسی صحت کالیبراسیون
پس از اتمام تنظیمات، یک محلول واسنجی مستقل با مقدار مشخص اندازه‌گیری می‌شود تا دقت کلی کالیبراسیون تأیید شود.
ثبت و مستندسازی
تمام مقادیر استاندارد، مقادیر خوانده‌شده و اصلاحات انجام‌شده باید در فرم کالیبراسیون ثبت شوند تا در ممیزی‌های کیفی قابل استناد باشند.
آزمایشگاه کالیبراسیون کدورت‌سنج نیکوفارمد
آزمایشگاه کالیبراسیون کدورت‌سنج نیکوفارمد با بهره‌مندی از گواهینامه معتبر بین‌المللی ISO/IEC 17025، به‌عنوان آزمایشگاه همکار سازمان ملی استاندارد، خدمات کالیبراسیون کدورت‌سنج را با بالاترین سطح دقت و انطباق با الزامات جهانی ارائه می‌دهد. این استاندارد تضمین می‌کند که تمام مراحل کالیبراسیون، از انتخاب استاندارد مرجع تا کنترل عوامل محیطی مانند دما و آلودگی نوری، تحت نظارت دقیق و مبتنی بر روش‌های قابل ردیابی انجام شود.
نیکوفارمد با استفاده از تجهیزات پیشرفته و پرسنل آموزش‌دیده، اطمینان می‌دهد که نتایج کالیبراسیون دقیق، معتبر و قابل استناد در ممیزی‌ها و فرآیندهای کنترل کیفیت خواهند بود، و همین موضوع آن را به انتخابی مطمئن برای صنایع دارویی، غذایی، و محیط‌زیستی تبدیل کرده است.
جهت دریافت خدمات و مشاوره رایگان با نیکوفامد تماس بگیرید.
نکات مهم کالیبراسیون کدورت سنج
- استفاده از محلول استاندارد مناسب
برای کالیبراسیون کدورت سنج، از محلول استاندارد فرمازین استفاده کنید که معمولاً همراه دستگاه عرضه می‌شود. دقت کنید غلظت و دمای محلول طبق دستورالعمل سازنده باشد.
- وضعیت کووت‌ها
کووت‌ها باید کاملاً تمیز، شفاف و عاری از هرگونه خط و خش باشند؛ زیرا هر آسیب مکانیکی یا آلودگی روی کووت بر عبور نور و در نتیجه دقت اندازه‌گیری تأثیر می‌گذارد.
- هم‌دمایی نمونه و استاندارد
دمای محلول استاندارد و نمونه باید یکسان باشد تا خطای ناشی از تغییر ضریب شکست نور به حداقل برسد.
- پاک‌سازی مرتب و صفرگیری مجدد
پیش از هر کالیبراسیون کدورت سنج، پنجره‌ها یا لنزهای نوری دستگاه را پاک کرده و دستگاه را با محلول صفر (آب مقطر) صفرگیری کنید تا نویز پایه حذف شود.
- اجتناب از حباب هوا
هنگام ریختن محلول در کووت، از ایجاد حباب هوا جلوگیری کنید؛ حباب‌ها می‌توانند باعث بازتاب غیرمستقیم نور و کاهش دقت شوند.