آزمون اندازه گیری ویتامین ها چیست؟

آزمون اندازه گیری ویتامین ها با استفاده از دستگاه HPLC (کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا) یکی از دقیق‌ترین و رایج‌ترین روش‌ها در تجزیه و تحلیل شیمیایی ترکیبات زیستی است. در این روش، ویتامین‌ها بر اساس ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی‌شان از یکدیگر جدا شده و به‌طور کمی و کیفی مورد بررسی قرار می‌گیرند. HPLC قادر است ویتامین‌های محلول در آب مانند ویتامین C و ویتامین‌های گروه B، و همچنین ویتامین‌های محلول در چربی مانند A، D، E و K را با دقت بالا اندازه‌گیری کند. این آزمون معمولاً در صنایع غذایی، داروسازی، و تحقیقات تغذیه‌ای برای کنترل کیفیت و بررسی میزان ویتامین‌ها در محصولات مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد.

آزمایشگاه نیکوفارمد با بهره‌گیری از تجهیزات پیشرفته و تخصص بالای کارشناسان خود، آزمون اندازه‌گیری ویتامین‌های A، B، C، D، E و K را در نمونه‌های مکمل‌های غذایی و مواد خوراکی به روش HPLC انجام می‌دهد. این روش، که یکی از دقیق‌ترین و قابل‌اعتمادترین تکنیک‌های کروماتوگرافی در سطح بین‌المللی است، امکان شناسایی و تعیین مقدار دقیق ویتامین‌ها را فراهم می‌کند. نیکوفارمد با رعایت استانداردهای روز دنیا، نتایجی معتبر و قابل استناد برای کنترل کیفیت، تطابق با الزامات قانونی، و بررسی ارزش تغذیه‌ای محصولات ارائه می‌دهد.

جهت دریافت خدمات و مشاوره رایگان با نیکوفامد تماس بگیرید.

ویتامین ها به دو دسته ویتامین های محلول در چربی و محلول در آب تفسیم بندی می شوند.

ویتامین‌های محلول در چربی

ویتامین A (رتینول)
با HPLC و آشکارساز UV یا فلورسانس اندازه‌گیری می‌شود؛ استخراج با حلال‌های آلی مانند هگزان انجام می‌شود.

ویتامین D (کلسیفرول)
بسیار حساس و نیازمند استخراج دقیق و در مواردی مشتق‌سازی است؛ معمولاً با HPLC-MS یا UV اندازه‌گیری می‌شود.

ویتامین E (توکوفرول)
استخراج با حلال‌های چرب و اندازه‌گیری با HPLC و دتکتور UV یا فلورسانس؛ حساس به نور و اکسیداسیون است.

ویتامین K (فیتومنادیون، مناکینون)
نیاز به پیش‌تصفیه و گاهی مشتق‌سازی دارد؛ معمولاً با HPLC با دتکتور UV یا فلورسانس تحلیل می‌شود.

ویتامین‌های محلول در آب

ویتامین C (اسید اسکوربیک)
به دلیل ناپایداری در برابر نور و حرارت، سریع استخراج و با HPLC-UV اندازه‌گیری می‌شود.

ویتامین B1 (تیامین)
نیاز به مشتق‌سازی فلورسانس‌دار دارد و با HPLC-FLD یا UV تحلیل می‌شود.

ویتامین B2 (ریبوفلاوین)
دارای خاصیت فلورسانس طبیعی است و با HPLC-FLD به راحتی شناسایی می‌شود.

ویتامین B3 (نیاسین یا نیکوتین‌آمید)
به دلیل پایداری بالا، به‌سادگی با HPLC-UV اندازه‌گیری می‌شود.

ویتامین B5 (پانتوتنیک اسید)
معمولاً با دتکتور UV پس از استخراج آبی اندازه‌گیری می‌شود؛ به شرایط pH حساس است.

ویتامین B6 (پیریدوکسین)
نیاز به مشتق‌سازی دارد و با HPLC با دتکتور فلورسانس یا UV تحلیل می‌شود.

ویتامین B7 (بیوتین)
به مقدار کم وجود دارد و نیاز به پیش‌تغلیظ دارد؛ با HPLC-MS یا UV قابل اندازه‌گیری است.

ویتامین B9 (فولات یا اسید فولیک)
به‌شدت ناپایدار است؛ نیاز به آماده‌سازی دقیق و گاهی مشتق‌سازی دارد و با HPLC تحلیل می‌شود.

ویتامین B12 (کوبالامین)
بسیار پیچیده و به روش‌های HPLC همراه با دتکتور UV یا MS نیاز دارد؛ معمولاً در سطح میکروگرم اندازه‌گیری می‌شود.

جهت کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با آزمون های فیزیک و شیمیایی کلیک کنید.

روش اندازه‌گیری ویتامین‌ها چگونه است؟

 آماده‌سازی نمونه (Sample Preparation)

در این مرحله، ویتامین‌ها باید از ماتریس نمونه (مکمل، غذا یا نوشیدنی) استخراج شوند. بسته به نوع ویتامین (محلول در آب یا چربی)، از روش‌های مختلف استفاده می‌شود:

استخراج با حلال مناسب: برای ویتامین‌های محلول در چربی (A, D, E, K) از حلال‌های آلی مانند هگزان، اتانول یا متانول استفاده می‌شود.

فیلتراسیون و سانتریفیوژ: نمونه‌های مایع برای حذف ذرات جامد سانتریفیوژ شده و یا از فیلترهای سرنگی عبور داده می‌شوند.

در صورت نیاز، مشتق‌سازی (Derivatization): برخی ویتامین‌ها برای آشکارسازی بهتر نیاز به مشتق‌سازی دارند تا پاسخ‌دهی آشکارساز افزایش یابد.

انتخاب ستون کروماتوگرافی (Chromatographic Column)

معمولاً از ستون‌های C18 معکوس فاز (Reverse-Phase C18) استفاده می‌شود.

اندازه ذرات معمولاً بین ۳ تا ۵ میکرومتر و طول ستون ۱۵۰ تا ۲۵۰ میلی‌متر است.

انتخاب فاز متحرک (Mobile Phase)

بسته به نوع ویتامین، فاز متحرک ممکن است ترکیبی از آب، متانول، استونیتریل و بافرهایی مانند فسفات یا استات باشد.

برنامه گرادیانی (Gradient) یا ایزوکراتیک ممکن است اعمال شود.

تزریق نمونه (Injection)

مقدار مشخصی (معمولاً ۱۰ تا ۲۰ میکرولیتر) از نمونه آماده‌شده با استفاده از اتوسمپلر یا دستی وارد سیستم می‌شود.

 جداسازی (Separation)

ترکیبات موجود در نمونه بر اساس قطبیت و تعاملشان با ستون و فاز متحرک از یکدیگر جدا می‌شوند.

زمان بازداری (Retention Time) هر ویتامین منحصر به فرد است.

آشکارسازی (Detection)

از آشکارساز UV/Vis برای اکثر ویتامین‌ها استفاده می‌شود (مثلاً ویتامین C در طول موج 245 نانومتر).

در برخی موارد از آشکارساز فلورسانس یا آشکارساز طیف‌سنجی جرمی (MS) برای دقت بالاتر بهره گرفته می‌شود.

 پردازش داده‌ها (Data Analysis)

کروماتوگرام حاصل تحلیل می‌شود، و قله‌های مربوط به هر ویتامین شناسایی و سطح زیر منحنی (Area) اندازه‌گیری می‌شود.

با استفاده از منحنی کالیبراسیون استاندارد، غلظت ویتامین‌ها در نمونه محاسبه می‌شود.

 گزارش نتایج

نتایج نهایی به صورت mg/kg یا ppm یا IU در گزارش آزمایشگاهی ارائه می‌شود.

جهت آشنایی با آزمون فلزات سنگین کلیک کنید.

دلایل الزام آزمون اندازه گیری ویتامین ها

آزمون اندازه‌گیری ویتامین‌ها یکی از الزامات اساسی و حیاتی برای تولیدکنندگان مکمل‌های غذایی و مواد غذایی به شمار می‌رود. این آزمون نه‌تنها یک ابزار کنترل کیفیت است، بلکه نقش کلیدی در رعایت استانداردهای قانونی، اطمینان از ایمنی مصرف‌کننده، و حفظ سلامت عمومی جامعه ایفا می‌کند.

رعایت الزامات قانونی و نظارتی

سازمان‌های نظارتی مانند سازمان غذا و دارو (FDA یا IFDA در ایران) تولیدکنندگان را ملزم می‌کنند که میزان ویتامین‌های درج‌شده روی برچسب محصولات با مقدار واقعی موجود در محصول مطابقت داشته باشد. عدم انطباق می‌تواند منجر به توقیف کالا، جریمه یا لغو مجوز شود.

کنترل کیفیت و یکنواختی محصول

آزمون ویتامین‌ها کمک می‌کند تا تولیدکننده از یکنواختی در ترکیب محصولات خود در هر بچ اطمینان حاصل کند و از نوسانات غیرمجاز جلوگیری شود.

اعتماد مصرف‌کننده

مصرف‌کنندگان مکمل‌ها اغلب بر اساس میزان دقیق ویتامین‌ها تصمیم به خرید می‌گیرند. گزارش‌های معتبر آزمون ویتامین‌ها باعث افزایش شفافیت و اعتماد در بازار می‌شود.

جلوگیری از دزهای سمی یا ناکافی

مصرف بیش‌ازحد برخی ویتامین‌ها (مانند ویتامین A یا D) می‌تواند عوارض جدی ایجاد کند. از سوی دیگر، دز پایین نیز باعث بی‌اثر شدن محصول می‌شود. آزمون دقیق از این خطرات پیشگیری می‌کند.

رقابت‌پذیری و صادرات

محصولات غذایی و مکمل‌ها برای ورود به بازارهای بین‌المللی باید دارای گواهی‌های آزمایشگاهی معتبر باشند که کیفیت و ایمنی آن‌ها را تأیید می‌کند. اندازه‌گیری دقیق و مستند از الزامات صادرات محسوب می‌شود.

آزمایشگاه همکار نیکوفارمد با مجوز رسمی از سازمان غذا و دارو، اداره استاندارد و تجهیزات پزشکی، خدمات تخصصی اندازه‌گیری ویتامین‌ها در مکمل‌ها و مواد غذایی را با روش‌های دقیقی مانند HPLC ارائه می‌دهد. این مجموعه با بهره‌گیری از تجهیزات پیشرفته و کادر متخصص، نتایج معتبر و قابل استنادی برای کنترل کیفیت و اهداف قانونی ارائه می‌کند.