آزمون اندازه گیری درصد خاکستر چیست؟
آزمون اندازه‌گیری درصد خاکستر به روش وزن‌سنجی،با هدف تعیین مقدار مواد غیرآلی باقیمانده پس از سوزاندن کامل بخش آلی نمونه انجام می‌شود. در این روش، نمونه مورد نظر ابتدا توزین شده و سپس در کوره با دمای مشخص (معمولاً بین ۵۵۰ تا ۶۰۰ درجه سانتی‌گراد) حرارت داده می‌شود تا تمام ترکیبات آلی آن بسوزد و فقط مواد معدنی (خاکستر) باقی بماند. پس از سرد شدن بوته، خاکستر باقیمانده مجدداً توزین می‌شود و با استفاده از اختلاف وزن اولیه و نهایی، درصد خاکستر محاسبه می‌گردد. آزمون اندازه‌گیری درصد خاکستر به‌ویژه در صنایع غذایی، دارویی، و شیمیایی برای ارزیابی کیفیت و خلوص مواد کاربرد دارد.
جهت دریافت خدمات و مشاوره رایگان با نیکوفامد تماس بگیرید.
آزمون اندازه گیری درصد خاکستر به روش وزن سنجی چگونه انجام می شود؟
آماده‌سازی بوته
ابتدا باید از بوته چینی یا سیلیکاتی مقاوم به حرارت استفاده شود. بوته پیش از انجام آزمون باید کاملاً تمیز، خشک و در صورت نیاز پیش‌سوزی شود (حدود ۳۰ دقیقه در کوره با دمای ۵۵۰–۶۰۰ درجه سانتی‌گراد) تا ناخالصی‌ها یا رطوبت احتمالی حذف گردد. سپس در دسیکاتور سرد شده و توزین می‌شود. وزن بوته (W₁) باید با دقت ثبت گردد.
افزودن نمونه
مقدار مشخصی از نمونه خشک و همگن (بسته به استاندارد، بین ۲ تا ۵ گرم) به دقت درون بوته توزین می‌شود. در صورتی که نمونه چرب یا روغنی باشد، بهتر است ابتدا آن را در دمای پایین‌تر (در حدود ۱۰۵ درجه سانتی‌گراد) خشک کرده و سپس خاکسترگیری شود تا از ایجاد کف، پاشش یا اتلاف نمونه جلوگیری گردد.
سوزاندن اولیه (کربونیزاسیون)
برای جلوگیری از پراکندگی ذرات نمونه، ابتدا باید آن را روی شعله ملایم یا صفحه داغ (hot plate) به‌آرامی گرم کرد تا فرآیند کربونیزاسیون (تبدیل مواد آلی به کربن) انجام شود. این مرحله از تجربیات کلیدی آزمون است و به کاهش خروج ناگهانی گازهای فرار و افزایش دقت کمک می‌کند.
خاکسترگیری در کوره
پس از کربونیزه شدن، بوته به داخل کوره الکتریکی منتقل می‌شود. دمای کوره معمولاً بین ۵۵۰ تا ۶۰۰ درجه سانتی‌گراد تنظیم می‌شود. مدت زمان سوزاندن بسته به نوع نمونه بین ۴ تا ۶ ساعت متغیر است تا خاکستر کاملاً سفید یا خاکستری روشن حاصل شود. وجود دانه‌های سیاه یا توده‌های تاریک نشان‌دهنده ناقص بودن سوزش است و در این صورت باید مدت زمان یا دما افزایش یابد.
سرد کردن و توزین نهایی
بوته پس از خروج از کوره باید در دسیکاتور قرار گیرد تا در محیط خشک و خنک، دمای آن به شرایط محیطی برسد. سپس مجدداً توزین می‌شود (W₂). اختلاف وزن W₂ – W₁ نشان‌دهنده جرم خاکستر بوده و درصد خاکستر از فرمول زیر محاسبه می‌شود:
درصد خاکستر=(وزن اولیه نمونه/ W2−W1)×100
نکات مهم
- استفاده از بوته‌ای که ترک نداشته باشد و حرارت را یکنواخت منتقل کند، اهمیت بالایی دارد.
- هنگام انتقال بوته به دسیکاتور باید از انبر چینی استفاده شود تا احتمال آلودگی یا آسیب کاهش یابد.
- در مورد نمونه‌هایی با خاکستر چسبنده یا فرار، ممکن است نیاز به افزودن چند قطره اسید سولفوریک رقیق پیش از سوزاندن باشد.
با رعایت این مراحل و جزئیات فنی، آزمون اندازه گیری درصد خاکستر به‌عنوان معیاری برای سنجش ناخالصی‌های معدنی یا وجود افزودنی‌های غیرمجاز با دقت بالا قابل انجام است. تجربه عملی در کنترل دمای کوره، زمان مناسب و آماده‌سازی نمونه نقش کلیدی در به‌دست آوردن نتایج دقیق و قابل تکرار دارد.
جهت کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با آزمون های فیزیک و شیمیایی کلیک کنید.
اهمیت آزمون اندازه گیری درصد خاکستر
آزمون اندازه گیری درصد خاکستر در نمونه‌های تجهیزات پزشکی، بهداشتی و دارویی از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا به‌طور مستقیم نشان‌دهنده میزان مواد غیرآلی و ناخالصی‌های معدنی باقیمانده در ترکیب نهایی محصول است. این ناخالصی‌ها می‌توانند شامل فلزات سنگین، ترکیبات غیرآلی ناخواسته، یا پسماندهای حاصل از فرآیند تولید و بسته‌بندی باشند. در محصولات دارویی، وجود خاکستر بیش از حد مجاز می‌تواند نشان‌دهنده ناخالصی‌های خطرناک، عدم رعایت شرایط تولید مطلوب (GMP)، یا آلودگی‌های متقاطع باشد که مستقیماً بر ایمنی و اثربخشی دارو تأثیر می‌گذارد.
در مورد تجهیزات پزشکی و مواد بهداشتی، درصد بالای خاکستر می‌تواند نشان‌دهنده استفاده از مواد اولیه غیربا‌کیفیت یا وجود مواد پرکننده معدنی غیرمجاز باشد که ممکن است در تماس با بدن یا بافت‌های انسانی واکنش‌های ناخواسته ایجاد کند. به‌ویژه در موادی که در تماس مستقیم با پوست، خون یا اندام‌های داخلی قرار می‌گیرند (مانند پانسمان‌ها، ایمپلنت‌ها، یا لوازم تزریقی)، کنترل دقیق خاکستر برای تضمین زیست‌سازگاری و عدم سمیت بسیار ضروری است.
عدم انجام آزمون اندازه گیری درصد خاکستر می‌تواند منجر به ورود محصولات آلوده یا غیراستاندارد به بازار شود، که عواقب جدی از جمله تحریک، آلرژی، مسمومیت‌های سیستمیک یا حتی آسیب‌های بافتی در بیماران را به همراه دارد. همچنین، عدم کنترل میزان خاکستر ممکن است منجر به رد محصول در ممیزی‌های داخلی یا بین‌المللی و ایجاد آسیب به اعتبار تولیدکننده گردد. از این رو، آزمون اندازه‌گیری خاکستر، نه تنها یک الزام کیفی، بلکه بخشی حیاتی از فرآیند تضمین سلامت و ایمنی در صنایع دارویی و تجهیزات پزشکی محسوب می‌شود.
جهت آشنایی با آزمون اکسیداسیون و احیا کلیک کنید.
آزمایشگاه همکار نیکوفارمد، با بهره‌گیری از تجهیزات دقیق و پرسنل متخصص، آزمون اندازه‌گیری درصد خاکستر را به روش وزن‌سنجی مطابق با استانداردهای ملی و بین‌المللی انجام می‌دهد. در این آزمایشگاه، نمونه‌ها با دقت بالا توزین، کربونیزه و در کوره‌های دمای بالا خاکسترگیری می‌شوند تا میزان ترکیبات معدنی غیرآلی موجود در محصولات به‌صورت کمی تعیین گردد. رعایت الزامات کیفی، استفاده از بوته‌های مقاوم و کنترل دقیق دما و زمان سوزاندن، تضمین‌کننده صحت و تکرارپذیری نتایج این آزمون در فرآیندهای کنترل کیفیت محصولات دارویی، غذایی و بهداشتی شرکت نیکوفارمد است.