اتیلن اکساید یک ترکیب شیمیایی با فرمول C₂H₄O است که بهصورت یک گاز بیرنگ و قابل اشتعال در دمای اتاق وجود دارد. این ماده بویی شیرین و نافذ دارد و به دلیل خواص ضدعفونیکنندگی قوی، بهطور گسترده در صنایع پزشکی، شیمیایی و غذایی استفاده میشود.در ادامه به بررسی فرایند استریل سازی و معایب استریلیزاسیون به روش گاز اتیلن اکساید می پردازیم.
جهت دریافت خدمات و مشاوره رایگان با نیکوفامد تماس بگیرید.
فرآیند استریلیزاسیون با گاز اتیلن اکساید چگونه انجام میشود؟
استریلیزاسیون با گاز اتیلن اکساید (EtO) یک روش پرکاربرد برای استریل کردن تجهیزات پزشکی حساس به حرارت و رطوبت است. این فرآیند به دلیل قدرت نفوذ بالا و اثربخشی آن در از بین بردن میکروارگانیسمها، برای ابزارهایی که با روشهای دیگر مانند بخار یا اشعه قابل استریلسازی نیستند، استفاده میشود.
آمادهسازی تجهیزات و بستهبندی
تجهیزات پزشکی باید کاملاً تمیز و خشک باشند، زیرا آلودگیهای سطحی و رطوبت میتوانند بر عملکرد گاز EtO تأثیر بگذارند.
ابزارها معمولاً در بستهبندیهای متخلخل (مانند کاغذهای پزشکی و پلیاتیلن خاص) قرار میگیرند که اجازه میدهد گاز به داخل نفوذ کند اما از آلودگی مجدد جلوگیری کند.
پیششرایط (Preconditioning)
بستههای استریل در یک محفظه کنترلشده قرار میگیرند که در آن دما و رطوبت برای آمادهسازی سطح تجهیزات تنظیم میشود.
این مرحله باعث میشود میکروارگانیسمها حساستر شوند و استریلیزاسیون کارآمدتر انجام شود.
تزریق گاز اتیلن اکساید
گاز EtO به داخل محفظه استریلیزاسیون تزریق میشود.
فشار، دما (معمولاً بین ۳۰ تا ۵۵ درجه سانتیگراد) و غلظت گاز کنترل میشود.
مدتزمان این مرحله معمولاً ۲ تا ۶ ساعت است که به نوع تجهیزات و میزان آلودگی بستگی دارد.
فاز نگهداری (Exposure Phase)
تجهیزات در معرض گاز EtO قرار میگیرند تا فرآیند استریلیزاسیون کامل شود.
گاز با نفوذ به خلل و فرج مواد، DNA و RNA میکروارگانیسمها را تخریب کرده و آنها را از بین میبرد.
تهویه و حذف بقایای گاز (Aeration)
یکی از مهمترین مراحل فرآیند، خروج گازهای باقیمانده است، زیرا EtO سمی است و نباید روی تجهیزات باقی بماند.
تجهیزات باید برای ۱۲ تا ۲۴ ساعت در محفظههای دارای تهویه مناسب قرار گیرند تا گاز EtO بهطور کامل تخلیه شود.
برخی از مواد ممکن است گاز را در خود نگه دارند و نیاز به تهویه طولانیتری داشته باشند.
جهت کسب اطلاعات بیشتر در رابطه به آزمون باقی مانده اتیلن اکساید کلیک کنید.
معایب استریلیزاسیون به روش گاز اتیلن اکساید چیست؟
استریلیزاسیون با گاز اتیلن اکساید (EtO) یکی از روشهای پرکاربرد در استریلسازی تجهیزات پزشکی حساس به حرارت و رطوبت است. با این حال، این روش دارای معایب و چالشهایی است که باید در نظر گرفته شود:
سمیت و خطرات سلامتی
اتیلن اکساید یک گاز سمی، سرطانزا و جهشزا است که قرار گرفتن در معرض آن میتواند باعث مشکلات تنفسی، تحریک پوست و چشم، و آسیبهای جدی به سیستم عصبی شود. همچنین، مواجهه طولانیمدت با این گاز با افزایش خطر ابتلا به سرطانهای خاص مانند سرطان خون و لنفوم همراه است.
باقیماندن گاز روی تجهیزات
یکی از بزرگترین مشکلات این روش، باقیماندن بقایای گاز EtO روی تجهیزات پزشکی است. برخی از مواد مانند پلاستیکهای متخلخل و پلیمرهای خاص گاز را در خود نگه داشته و نیاز به دورههای طولانی تهویه دارند تا به سطوح ایمن برسند.
هزینههای بالا
این روش به دلیل نیاز به تجهیزات خاص (مانند محفظههای استریلسازی تحت کنترل دقیق فشار و دما)، فرایندهای ایمنی، و سیستمهای تهویه مناسب، هزینهبر است. همچنین، هزینه نگهداری و پایش سطح گازهای باقیمانده نیز به هزینههای عملیاتی اضافه میشود.
اثرات زیستمحیطی
اتیلن اکساید یک گاز خطرناک برای محیط زیست است که انتشار آن در هوا میتواند منجر به آلودگی و آسیبهای زیستمحیطی شود. به همین دلیل، مقررات سختگیرانهای برای کنترل و دفع این گاز در بسیاری از کشورها وضع شده است.
احتمال باقیماندن مواد سمی پس از واکنش
در برخی موارد، واکنش EtO با مواد خاص میتواند منجر به تولید محصولات جانبی سمی مانند اتیلن گلیکول و اتیلن کلروهیدرین شود که ممکن است مشکلات ایمنی بیشتری ایجاد کنند.
محدودیت در استفاده برای برخی مواد
برخی از مواد مانند PVC، پلیکربنات و الاستومرهای خاص ممکن است در برابر گاز EtO واکنش نشان داده یا دچار تغییرات فیزیکی و شیمیایی شوند. این موضوع میتواند روی عملکرد و ایمنی تجهیزات تأثیر بگذارد.
با وجود مزایای استریلیزاسیون با گاز EtO در استریل کردن تجهیزات حساس، معایب آن باعث شده است که در برخی کشورها استفاده از این روش محدود شده و جایگزینهایی مانند استریلیزاسیون با پلاسما یا اشعه گاما مورد توجه قرار گیرند.
استریلیزاسیون با گاز اتیلن اکساید (EtO) مناسب چه محصولاتی است؟
استریلیزاسیون با گاز اتیلن اکساید (EtO) یکی از روشهای پرکاربرد برای استریل کردن تجهیزات پزشکی است، بهویژه برای محصولاتی که نسبت به حرارت و رطوبت حساس هستند و نمیتوان آنها را با روشهایی مانند بخار (اتوکلاو) یا اشعه گاما استریل کرد.خدمات استریلیزاسیون با گاز اتیلن اکساید به دلیل قدرت نفوذ بالا و توانایی استریلسازی تجهیزات با ساختارهای پیچیده، در بسیاری از موارد انتخاب اول است.
ویژگیهای محصولاتی که با EtO استریل میشوند
محصولاتی که با این روش استریل میشوند، معمولاً ویژگیهای زیر را دارند:
- حساس به حرارت: تجهیزاتی که در دماهای بالا (۱۲۱-۱۳۵ درجه سانتیگراد) دچار تغییر شکل یا تخریب میشوند.
- حساس به رطوبت: محصولاتی که در اثر تماس با بخار آب خاصیت خود را از دست میدهند.
- دارای ساختارهای متخلخل یا لومندار: تجهیزاتی که دارای سوراخهای کوچک، لولههای باریک یا قسمتهای داخلی پیچیده هستند و استریل کردن آنها با سایر روشها دشوار است.
- تجهیزات ساختهشده از پلیمرها و مواد خاص: برخی مواد مانند پلیاتیلن، پلیپروپیلن، سیلیکون و الاستومرها که در برابر حرارت بالا مقاومت ندارند.
محصولات پزشکی مناسب برای استریلیزاسیون با گاز EtO
تجهیزات پزشکی یکبار مصرف مانند سرنگها و سوزنهای خاص (در صورت نیاز به استریلیزاسیون اضافی)،ستهای تزریق و سرم،کیسههای خون و پلاسما،تجهیزات دیالیز (مانند فیلترهای دیالیز)،لولههای پزشکی، کاتترها و درنها.
ابزارهای جراحی و ایمپلنتها مانند ایمپلنتهای ارتوپدی (مانند پیچ و پلاکهای استخوانی ساختهشده از پلیمر)، استنتهای قلبی و عروقی،مشهای جراحی،لنزهای داخل چشمی (IOLs)،نخهای بخیه قابل جذب و غیرقابل جذب.
تجهیزات پلاستیکی و پلیمری حساس به حرارت مانند وسایل ساختهشده از PVC، پلیاتیلن، پلیپروپیلن، پلیکربنات، لاستیکهای سیلیکونی و سایر پلیمرها،
لولههای آندوسکوپی و سایر ابزارهای انعطافپذیر
محصولات دارای لومن (Lumen) و حفرههای داخلی پیچیده مانند کاتترهای وریدی و شریانی،لولههای تراکئوستومی و اندوتراکیال،میکروستها و تجهیزات دارای مسیرهای باریک داخلی.
دستگاههای الکترونیکی پزشکی مانند تجهیزات حساس الکترونیکی مانند برخی مانیتورهای پزشکی و حسگرها و قطعات الکترونیکی کوچک که در صورت استریلیزاسیون با گرما ممکن است آسیب ببینند.
محصولات دارویی و بیولوژیکی خاص مانند برخی از داروهای بستهبندیشده که نمیتوانند با اشعه استریل شوند و ترکیبات پزشکی که به گرما حساس هستند.
آزمایشگاه همکار نیکوفارمد با بهرهگیری از تجهیزات پیشرفته و مطابق با استانداردهای بینالمللی، خدمات استریلیزاسیون با گاز اتیلن اکساید (EtO) را برای تجهیزات پزشکی ارائه میدهد. همچنین، نیکوفارمد آزمون باقیمانده گاز اتیلن اکساید را بهمنظور اطمینان از ایمنی محصولات و تطابق با الزامات استانداردهای ISO 10993-7 و FDA انجام میدهد، تا خطرات احتمالی ناشی از باقیماندههای EtO به حداقل برسد.